لرستان مرکز خرم‌آباد مساحت ۲۸٫۲۹۴ کیلومترمربع جمعیت (۱۳۹۰) ۱٬۷۵۴٬۲۴۳ نفر نفر.[۱][۲] تعداد شـهرستان‌ها ۱۰ شـهرستان[۳] منطقه زمانی IRST (گرینویچ+۳:۳۰) -تابستان (دی‌اس‌تی) IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) وبگاه وبگاه رسمـی نماینده ولی فقیـه سیداحمد مـیرعمادی[۴] استاندار هوشنگ بازوند پیش‌شماره تلفن ۰۶۶[۵]
استان لرستان یکی از استان‌های غربی ایران است. جمعیت محله فلک الدین خرم اباد این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک مـیلیون و هفتصد و پنجاه و چهار هزار نفر جمعیت دارد.[۲] نرخ بیکاری درون لرستان با ۲۰٫۲ درصد بالاترین نرخ بیکاری درون ایران است.[۶] این استان سیزدهمـین استان ایران از نظر جمعیت مـی‌باشد و یکی از استان‌های پرجمعیت ایران بـه شمار مـی‌رود. جمعیت محله فلک الدین خرم اباد خرم‌آباد مرکز استان است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، جمعیت محله فلک الدین خرم اباد خرم‌آباد بیستمـین شـهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمـینی کوهستانی هست و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان واقع درون حدفاصل شـهرستان های دورود ، ازنا و الیگودرز ، و پست‌ترین نقطه آن درون جنوبی‌ترین ناحیـه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریـا ارتفاع دارد.[۷] بر اساس یـافته‌های باستان شناسی این منطقه یکی از نخستین سکونتگاه‌های قدیمـی بشر هست و مفرغ لرستان از شـهرت باستان‌شناسی زیـادی برخوردار است.[۸] لرستان تنـها استان ایران هست که بـه دلیل اهمـیت فوق‌العاده تاریخی یکی از ۴ بخش اصلی موزه ملی ایران را بـه خود اختصاص داده‌است. این ۴ بخش اصلی عبارتند از پیش از تاریخ، تاریخی و لرستان، دوران اسلامـی، مـهر و سکه.[۹] استان لرستان سومـین استان پر آب کشور هست و ۱۲ درصد آبهای کشور را درون اختیـار دارد.[۱۰] این استان علی‌رغم غیرمرزی بودن خسارت‌های بسیـاری درون جریـان جنگ ایران و عراق متحمل شده‌است.
ریشـه نام
لرها مردمانی هستند کـه از نظر قومـی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمـی‌آیند.[۱۱] واژهٔ کرد درون دوران تاریخی بعد از حمله اعراب بـه ایران بـه معنای رمـه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران بـه کار رفته‌است و معنای قومـی خاص نمـی‌داده‌است.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] درون برخی از منابع، لرها و دیلمـیان و بلوچان و اقوام دیگر را جز کرد شمرده‌اند زیرا واژه «کرد» بـه معنی یک نوع شیوه زندگی و نـه معنی زبانی بوده‌است.[۲۰] اما از لحاظ قومـیت لرها گروهی جدا از کردها حساب مـی‌شوند.[۲۰] نام لر درون متون تاریخی بعد از حمله اعراب بـه ایران، اولین بار درون قرن ۴ هجری قمری بـه شکل واژه‌های اللّریـه، لاریـه، بلاد اللور و لوریـه درون متون بازمانده از آن دوران بروز مـی‌کند.
جغرافیـای تاریخی لرستان
شیردال، موزه خاور نزدیک باستان برلین
نوشتار اصلی: جمعیت محله فلک الدین خرم اباد تاریخ لرستان
پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامـی مانند کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیـان و عیلامـیها، بودند. لرستان بـه عنوان بخشی از سرزمـین ایران شاهد مـهاجرت قبایل آریـایی بوده‌است. قوم ماد بـه غرب ایران کنونی از جمله مناطق لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. مادها بعد از ورود بـه زاگرس اقوام ساکن آنجا یعنی کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیـان و عیلامـیها و دیگر اقوام آسیـایی را درون خود حل د و زبان ایرانی خود را درون منطقه رواج کامل دادند.[۲۳][۲۴][۲۵] منطقه لرستان بعد از حمله اعراب بـه ایران، با نام‌های گوناگونی چون جبال، لر کوچک، پیشکوه و لرستان فیلی نیز شناخته مـی‌شده‌است.
لرستان بـه معنی سکونتگاه مردم لر[۲۶] واژه‌ای هست که بـه سرزمـین‌های لرنشین اطلاق مـی‌گردد و به معنای گستره جغرافیـایی هست که مردم لر درون آن سدارند. با این توضیح مـی‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی درون عراق که تا دشت ارژن درون استان فارس درون ایران و از شمال از استان همدان، که تا سواحل خلیج فارس بـه صورت حدودی تعیین کرد.[۲۷] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویـان، سکونتگاه لرهای بختیـاری، لرهای کهگیلویـه و لرهای بویراحمدی را هم شامل مـی‌شد. اما بعد از حکومت صفویـان سکونتگاه لرهای بختیـاری را منطقه بختیـاری نام‌گذاری د و جغرافیـای نام لرستان بـه حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[۲۶] این منطقه نیز درون حکومت قاجاریـان بـه دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[۲۶] درون نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده است.[۲۸]
.
به این ترتیب ناحیـه مورد نظر شامل نیمـه غربی استان لرستان فعلی از حدود پل هرو درون شرق که تا مرز استان ایلام درون غرب و از گاماسیـاب درون جنوب شـهرستان نـهاوند درون شمال که تا رود دز درون شمال خوزستان درون جنوب مـی‌شود. این منبع همچنین تنـها مرکز شـهری ناحیـه لرستان را خرم‌آباد ذکر کرده است:
تنـها شـهر (لرستان) خرم‌آباد هست و آن قصبه‌ای هست که درون حدود پنجهزار نفر جمعیت دارد و در دره تنگی واقع شده کـه کشکان رود از آن مـی‌گذرد. (همان)
.
اتابکان لر
نوشتار اصلی: اتابکان لرستان
اتابکان لرستان عنوان کلی دو سلسله مشـهور بـه اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک هست که از اواخر عصر سلجوقیـان بیش از چهار سده بر نواحی وسیعی فرمان راندند.
شـهرها و شـهرستان‌ها
دورود
ازنا
خرم‌آباد
کوهدشت
سلسله
پل
الیگودرز
دوره-چگنی
دلفان
بروجرد
نوشتار اصلی: فهرست آبادی‌های استان لرستان
برابر با تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۱، استان لرستان ۱۰ شـهرستان، ۲۹ بخش و ۸۵ دهستان دارد. استان لرستان هم اکنون دارای ۲۵ نقطه شـهری و ۲۸۶۴ روستا دارای سکنـه مـی‌باشد.[۳] شـهرستانـهای این استان عبارت‌اند از:
- ازنا
- الیگودرز
- بروجرد
- پل
- خرم‌آباد
- دورود
- دوره-چگنی
- دلفان (نور آباد)
- رومشگان
- سلسله (الشتر)
- کوهدشت
لرستان درون ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود کـه خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. درون ابتدای تشکیل، دارای دو شـهرستان خرم‌آباد درون غرب و بروجرد درون شرق بود. درون فاصله کوتاهی، الیگودرز از شـهرستان گلپایگان جدا و سومـین شـهرستان استان شد. روند تشکیل شـهرستان‌های جدید که تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود اما درون پایـان جنگ ایران و عراق، دورود و چالانچولان نیز از بروجرد، و کوهدشت و نورآباد هم از خرم‌آباد جدا و به شـهرستان تبدل شدند. درون سالهای بعدالشتر و پل از شـهرستان خرم‌آباد و نیز ازنا از شـهرستان الیگودرز جدا و تبدیل بـه شـهرستان‌های مستقل شدند. شـهرستان دوره درون اواخر سال ۱۳۸۹ از شـهرستان خرم‌آباد جدا و مستقل شد. جدیدترین شـهرستان این استان شـهرستان رومشگان هست که درون اواخر سال ۱۳۹۲ از شـهرستان کوهدشت جدا و مستقل شد. مرکز این شـهرستان، شـهر چغابل است. استان لرستان هم اکنون دارای ۲۴ نقطه شـهری است. بزرگترین شـهرهای لرستان بـه ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، کوهدشت، دورود، الیگودرز. بزرگترین شـهر این استان از نظر وسعت شـهری و جمعیت شـهر خرم‌آباد و بزرگترین شـهرستان استان شـهرستان الیگودرز مـی‌باشد.
خرم‌آباد از فراز کوه مدبه
بروجرد از فراز تپه چغا سرخه
استان زاگرس
استان زاگرس طرح پیشنـهادی به منظور تشکیل استانی جدید درون شرق استان لرستان بـه مرکزیت بروجرد بود.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳] این استان گاه با نامـهای دیگر مانند استان بوستان، استان بروجرد و یـا استان لرستان شرقی هم نام شده است. طرح اولیـه تشکیل این استان درون سال ۱۳۷۵ بـه هنگام سفر رئیس جمـهور وقت حکومت جمـهوری اسلامـی، اکبر هاشمـی رفسنجانی بـه بروجرد از سوی نمایندگان مردم بروجرد درون مجلس شورای اسلامـی ارائه شد.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴] محدوده پیشنـهادی به منظور استان زاگرس شـهرستانـهای کنگاور، تویسرکان، شازند، خنداب و ملایر را شامل مـی‌شود.[۳۰]
پیشنـهاد تشکیل استان زاگرس با یـازده شـهرستان انتقاداتی را درون بر داشته هست به گونـه‌ای کـه برخی خبرگزاری‌ها مانند خبرگزاری فارس با انتشار یک خبر یکسان آن را «فتنـه قومـیتی» نامـیدند.[۳۰]
جمعیت
نوشتار اصلی: فهرست شـهرهای استان لرستان
بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت استان لرستان دوره درون سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٬۷۵۴٬۲۴۳ نفر بوده هست که ۲٫۳ درصد از جمعیت ایران را تشکیل مـی‌دهد. تراکم جمعیت استان لرستان درون همـین سال برابر با ۶۲ نفر درون هر کیلومتر مربع بوده است. همچنین طی دوره پنج ساله ۱۳۸۵ که تا ۱۳۹۰، متوسط نرخ رشد سالانـه جمعیت استان لرستان ۰٫۴۴ درصد بوده است.[۲] درون سرشماری سال سرشماری ۱۳۸۵، جمعیت لرستان ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌بود.[۳۵] تعداد خانوارهای استان لرستان درون سال ۱۳۹۰ برابر با ۴۶۲٬۵۲۸ نفر بوده است. تعداد خانوارهای لرستان درون سال ۱۳۸۵ برابر ۳۸۴٬۰۹۹ نفر بوده است. بـه این ترتیب طی یک دوره پنج ساله تعداد خانوارهای لرستانی بیش از ۲۰ درصد رشد کرده است. بر اساس همـین سرشماری، جمعیت شـهرنشین استان لرستان درون سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٬۰۷۵٬۹۵۱ نفر بوده هست که نسبت بـه سال ۱۳۸۵ از رشدی برابر با ۵٫۵ درصد برخوردار بوده است. بـه این ترتیب ضریب شـهرنشینی درون استان لرستان ۶۱٫۳ درصد است.[۲]
جغرافیـا
نوشتار اصلی: جغرافیـای لرستان
استان لرستان یکی از استانـهای کوهستانی درون غرب ایران است. بیشتر مناطق این استان را کوههای زاگرس پوشانده‌است. آب و هوای این استان متنوع هست و تنوع آب و هوا درون آن از شمال شرق بـه جنوب غرب کاملاً مشـهود است. لرستان از شمال با استان‌های همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با خوزستان و از غرب با استان‌های کرمانشاه و ایلام همسایـه است. همچنین این استان از طریق باریکه‌ای درون سمت جنوب شرقی دارای مرز بسیـار کوتاهی با استان چهارمحال و بختیـاری است. لرستان ۳۶۳٫۰۱ کیلومتر از تهران فاصله دارد.[۳۶]
نمای اشترانکوه بلندترین نقطه لرستان از الیگودرز
پریزکوه شـهرستان دورود
نقشـه مـیانگین بارندگی درون ایران
سمندر لرستانی
طبیعت شـهرستان خرم‌آباد
لاله‌های واژگون
لرستان بـه لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل هست و دارای آب وهوای متنوعی است، این تنوع از شمال بـه جنوب و از شرق بـه غرب کاملاً محسوس است. زمستان هنگامـی کـه در شمال لرستان برف و کولاک ادامـه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. اختلاف ثبت شده درون شـهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ و حداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است.
استان لرستان با بارش مـیانگین سالانـه ۵۵۰ که تا ۶۰۰ مـیلی‌متر بعد از استانـهای گیلان و مازندران سومـین، استان از نظر بارندگی درون کشور است.[۳۸]
بطور کلی درون استان لرستان سه ناحیـه مشخص آب و هوایی دیده مـی‌شود:[۳۹]
- سرد کوهستانی
- متعدل مرکزی
- گرم جنوبی
جنگل‌ها
نوشتار اصلی: جنگل‌های زاگرس
حدود ۱ مـیلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مساحت استان لرستان پوشیده از جنگل هست که این جنگل‌های حوزه رویشی زاگرس از با ارزش‌ترین ذخایر جنگلی جهان است. مـهمترین گونـه گیـاهی درون جنگل‌های لرستان بلوط هست که این درختان نقش فوق‌العاده اکولوژیستی دارند و منابع مـهمـی به منظور حفظ آب و خاک محسوب مـی‌شوند. جنگل‌های لرستان از سال ۱۳۸۸ دچار بیماری و خسارت شده‌اند کـه بخشی از این بیماری متوجه عوامل انسانی و بخشی نیز بـه دلیل عوامل بیولوژیکی هست و که تا کنون تحقیقاتی درون این زمـینـه انجام نشده است.[۴۰]
تغییر اقلیم و وجود پدیده گرد و غبار، افزایش درجه حرارت، تغییر بارش‌ها از برف بـه باران و عدم تعادل درون پراکنش بارندگی‌ها موجب تشدید خشکسالی و نابودی بلوط لرستان شده است. ۷۰ درصد علل بیماری خشکسالی تشخیص داده شده است.[۴۱]
گونـه‌های اندمـیک
غار ماهی کورغار ماهی کور تنـها اثر طبیعی ملی استان لرستان است. این اثر درون سال ۸۲ بـه عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده‌است. ماهی کور یکی از گونـه‌های کمـیاب و اندمـیک ایران هست که درون دنیـا گونـه‌ای منحصر بـه فرد محسوب شده کـه در غاری واقع درون استان لرستان زندگی مـی‌کند و اولین «غارماهی» حقیقی جهان هست که اولین بار ژئولوژیست دانمارکی درون سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتی کـه به ایران داشت آن را کشف کرد و مطالعاتی بر روی این گونـه انجام داد. این گونـه تنـها درون استان لرستان وجود دارد و به این لحاظ از ذخایر ارزشمند ایران زمـین است.[۴۲]
سمندر لرستانیسمندر لرستانی یکی دیگر از گونـه‌های اندمـیک لرستان هست که درون معرض خطر انقراض مـی‌باشد. بیشتر درون نواحی جنوبی لرستان و شمال خوزستان یـافت مـی‌شود.[۴۳][۴۴] این گونـه سرخ درون فهرست سرخ قرارداد حمایت از گونـه‌های طبیعی (سایتس) قرار دارد.[۴۵] وزغ بی گوش نیز یک گونـه انحصاری زیست بوم لرستان مـی‌باشد.[۴۶]
انتقال آب لرستان بـه قم
نوشتار اصلی: انتقال آب الیگودرز بـه قم
پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز درون شرق استان لرستان بـه قم کـه رسانـه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز بـه قم» نام مـی‌برند، شـهرستان الیگودرز اکنون تأمـین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شـهرهای خوانسار، گلپایگان، خمـین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم مـی‌باشد.[۴۷][۴۸][۴۹] بـه گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیـا است.[۵۰]
در مجموع ظرفیت انتقال و جمع‌آوری آب درون این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیـه هست در حالی کـه بیشترین مـیزان آبی کـه از سد کرج بـه تهران مـی‌آید ۱۱ متر مکعب بر ثانیـه بوده و ظرفیت سامانـه یـادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از سد کرج بـه تهران است. این سامانـه سالیـانـه ۱۸۳ مـیلیون متر مکعب آب بـه پشت سد کوچری منتقل مـی‌کند. ظرفیت نـهایی انتقال آب درون این پروژه ۵۰۰۰ لیتر درون ثانیـه است.[۵۱][۵۲] مقدار انتقال آب به منظور افق سال ۱۴۱۰ بـه ۲۴۰ مـیلیون مترمکعب مـی‌رسد کـه مطالعات آن درون حال انجام است.[۵۱][۵۳]
اعتراض‌ها و خسارت‌ها
انتقال آب از شرق استان لرستان و شـهرستان الیگودرز بـه شـهرهای خوانسار، گلپایگان، خمـین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمـینی و در نـهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده‌است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز درون آستانـه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی به منظور این روستاها درون نظر گرفته نشده‌است.[۵۴] این طرح درحالی به منظور استان‌های دیگر هدف گذاری شده‌است کـه ۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامـیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان بـه وسیله تانکر آب رسانی مـی‌شوند.[۵۵][۵۶][۵۷] از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح بـه عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز بـه قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی درون مـیان مردم استان لرستان شد که تا جایی کـه محمد تقی توکلی نماینده شـهرستان الیگودرز هم نسبت بـه نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاهها و چشمـههای شـهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیـاری کـه به بخش کشاورزی وارد کرده‌است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی درون این شـهرستان شده‌است. پرویز فتاح، وزیر نیرشین دولت نـهم مدعی شد کـه وی مع حقوق مردم الیگودرز است.[۵۸]
این پروژه تنـها پروژه ایران هست که کلنگ آن به منظور آنکه باعث مطالبه‌ای از سوی مردم لرستان نشود بـه جای مبدأ درون مقصد طرح بـه زمـین زده شده است.
مکان‌های دیدنی لرستان
قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد
نقاب زرین ایرانی، نیمـهٔ نخست هزارهٔ نخست پیش از مـیلاد، درون موزهٔ ملی ایران نگهداری مـی‌شود.
صفحه برنزی، هزاره اول قبل مـیلاد، موزه رایتبرگ زوریخ
پل، متعلق بـه دوره ساسانیـان
نوشتار اصلی: فهرست جای‌های دیدنی استان لرستان
استان لرستان سرزمـینی با آب و هوای معتدل و کوهستانی هست که بین ۴۶ درجه و۵۱ دقیقه که تا ۵۰ درجه و۲۲ دقیقه عرض شمالی درون کوههای زاگرس مـیانی واقع شده‌است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان هست و پست‌ترین نقطه درون جنوبی‌ترین منطقه استان واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریـا ۵۰۰ متر است. از دیگر کوههای بلند مـی‌توان بـه کوه گرین با ارتفاع ۳۷۰۰متر از سطح دریـا درون بروجرد نام برد.
آثار باستانی و تاریخی
ایوان جنوبی و گلدسته‌های مسجد جامع بروجرد
لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی هست که مـی‌توان آن‌ها را بـه سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامـی تقسیم کرد. یـافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌های غارها، سفالینـه‌ها و اشیـای مفرغی هستند. بـه دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان درون مناطق مرکزی و غربی لرستان سیـافتند. درون این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای وجود دارد کـه نیمـی از آنان درون فهرست آثار ملی کشور بـه ثبت رسیده‌اند. از جلمـه غارهای مـهم مـی‌توان بـه غارهای منقوش پیش از تاریخ هومـیان یک، هومـیان دو و مـیر ملاس کوهدشت و دوشـه بخش چگنی خرم‌آباد، غارهای مس پیش از تاریخ دره خرم‌آباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنـه و یـافته و غار باستانی و شگفت‌انگیز کلماکره پل و غار تمندر، غار شاهرود و غار بزنوید الیگودرز اشاره کرد[۵۹]
پل‌ها و دژهااز دوره‌های هخاان و ساسانیـان، پل‌ها و دژهای ویران شده فراوانی بـه جای مانده‌است. [[پلمـیشان، پل ، پل کشکان، پل شاپوری، پل کلهر، پل معمولان و نیز قلعه نصیر، قلعه مـی‌شوند، کاروانسرای چمشک وقلعه فلک الافلاک از این دسته‌اند. گورستان‌ها و تپه‌های تاریخی فراوانی درون بیشتر مناطق این استان وجود دارند کـه هنوز مورد کاوش باستان‌شناسی قرار نگرفته‌اند. فلک‌الافلاک یـا دژ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی درون مرکز شـهر خرم‌آباد درون استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته مـی‌شود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف بـه شـهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانـه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شـهر خرم‌آباد است. قلعه باجول و قلعه مندیش درون الیگودرز نیز نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد.
مسجدهامسجدها و امامزاده‌ها نیز از مـهمترین آثار بـه جای مانده از دوره‌های بعد از اسلام درون این منطقه هستند کـه مسجد جامع، مسجد سلطانی بروجرد مسجد جامع خرم‌آباد، امامزاده پیرشمس الدین بن موسی، امامزاده جعفر بروجرد، شاهزاده احمد پل، شاهزاده محمد کوهدشت، امامزاده ابراهیم نورآباد، شاهزاده عبدالله، امامزاده زیدبن علی و امامزادگان ابوالوفا واقع درون شـهر خرم‌آباد، امامزاده محمد بن حسن الیگودرزاز قدیمـی‌ترین و مـهمترین این آثار بـه شمار مـی‌آیند. از جمله مـهمترین مساجد استان لرستان مـی‌توان بـه مسجد جامع بروجرد کـه به مسجد جمعه نیز شناخته مـی‌شود اشاره کرد کـه یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده درون ایران هست که درون قرن دوم که تا سوم هجری درون شـهر بروجرد بنا نـهاده شده‌است. این مسجد درون دل یکی از محله‌های تاریخی شـهر با نام دودانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر بـه فرد استان لرستان و شـهر بروجرد است.
سراسر نمایی از مسجد سلطانی بروجرد
گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی
استان لرستان بـه دلیل قرارگیری درون رشته کوههای زاگرس و وجود منابع فراوان آب دارای موقعیت مناسب از لحاظ گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی است. لرستان یک استان چهار فصل و دارای آب وهوای متنوع هست و سه ناحیـه مشخص آب و هوایی دارد. کوهستان‌های مرتفع، آبشارهای متعدد، دریـاچه‌های طبیعی، جنگل‌های وسیع بلوط و چند دشت وسیع درون لرستان وجود دارند کـه از ظرفیت‌های این استان به منظور جذب گردشگر هستند. از مـهمترین گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی لرستان مـی‌توان بـه این مکان‌ها اشاره کرد:
سپیددشت
دریـاچه گهر
منطقه گردشگری گلدشت، بروجرد
- دریـاچه گهر
- اشترانکوه
- لاله‌های واژگون دالانی الیگودرز
- پارک جنگلی شورآب
- منطقه گلدشت
- دریـاچه کیو
- مجموعه تالاب‌های پل
- آبشارها
منطقه نوژیـان
آبشارها
آبشار بیشـه
آبشار آب سفید
لرستان بـه دلیل قرار گرفتن درون مناطق کوهستانی و همچنین بـه دلیل برخوردار بودن از منابع آب بسیـار و چشمـههای فراوان درون موقعیت بسیـار خوبی به منظور به وجود آمدن آبشارهای طبیعی است. درون لرستان بالغ بر ۵۰ آبشار وجود دارد کـه هر ساله درون فصل‌های مختلف علاقه‌مندان بسیـاری را بـه خود جذب مـی‌کنند.
آبشارهای شـهرستان الیگودرز
- آبشار آب سفید
- آبشار چکان
- آبشار برنجه
- آبشار تیندر
- آبشار لوچ
- آبشار خورشید
- آبشارهای دورک
- آبشار وارگ
- آبشار چونگ شنـه
- آبشار تاف
- آبشار دره ماهی
- آبشار مبارک‌آباد
آبشارهای شـهرستان پل
- آبشار آفرینـه
- آبشار آبتاف پل
- آبشار دره گرگ
آبشارهای شـهرستان خرم‌آباد
- آبشار تله زنگ
- آبشار نوژیـان
- آبشار سرکانـه
- آبشار وارک
- آبشار مخمل کوه
آبشارهای شـهرستان دلفان
- آبشارغسلگه
- آبشار سویله
آبشارهای شـهرستان دورود
- آبشار بیشـه
- آبشار ازنادر
- آبشار آب گرم
- آبشار تنگ عزیز آباد
- آبشار هشوید
نوشتار اصلی: دریـاچه گهر
دریـاچه گهر درون مـیان رشته کوه اشترانکوه درون استان لرستان واقع است.[نیـازمند منبع] این دریـاچه درون منطقه حفاظت شده اشترانکوه لرستان.[نیـازمند منبع] این دریـاچه کـه به «نگین اشترانکوه» معروف هست یکی از زیباترین دریـاچه‌های طبیعی ایران بـه شمار مـی‌رود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریـا درون مـیان منطقه حفاظت شده اشترانکوه لرستان واقع شده‌است. دسترسی بـه این دریـاچه از طریق شـهرهای الیگودرز و دورود امکان‌پذیر است.[نیـازمند منبع]
دریـاچه کیونوشتار اصلی: دریـاچه کیو
دریـاچه کیو درون شمال غرب شـهر خرم‌آباد قرار گرفته‌است. مساحت دریـاچه هفت هکتار و عمق آن بین سه که تا هفت متر است. این دریـاچه از ارزشـهای توریستی درون شـهری برخوردار بوده و همچنین زیستگاهی مناسب به منظور جانوران آبزی و پرندگان بومـی و مـهاجر است. کیو درون گویش لری مردمان خرم‌آباد بـه معنی کبود رنگ و آبی هست و دلیل استفاده آن آب زلال و عمـیق این دریـاچه هست که بـه رنگ آبی و نیلی دیده مـی‌شود.
سراسرنما از دریـاچه کیو درون شمال شـهر خرم‌آباد
نوشتار اصلی: دریـاچه شط تمـی
دریـاچه تمـی یکی از جاذبه‌های گردشگری الیگودرز است. دریـاچه تمـی یکی از زیباترین دریـاچه‌های کوهستان لرستان بـه شمار مـی‌رود کـه در جنوب استان لرستان و شـهرستان الیگودرز درون منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. تمـی درون گویش محلی بـه مکانی صاف و هموار کـه در جایی بلند قرار گرفته گفته مـی‌شود.
دریـاچه خانآبادنوشتار اصلی: خان‌آباد (الیگودرز)
دریـاچه سد خان‌آباد یکی از جاذبه‌های الیگودرز مـی‌باشد. این دریـاچه درون ۵۰ کلیومتری جنوب شرقی الیگودرز قرار دارد کـه شامل امکانات تفریحی همچون قایق تفریحی، جت اسکی و اسکان شبانـه مـی‌باشد.
تالاب‌ها
از مـهمترین تالاب‌های لرستان مـی‌توان بـه تالاب‌های پل اشاره کرد. این تالاب‌ها درون ۱۵ کیلومتری جنوب پل قرار دارد و از طریق یک جاده خاکی فرعی کنار جاده پل – اندیمشک قابل دسترس است. زندگی بسیـاری از حیوانات آن منطقه بـه این تالاب‌ها بستگی دارد. بـه طوری کـه شکار درون آن منطقه ممنوع است. تعداد تالاب‌های پل بـه ۱۰ عدد مـی‌رسد.
چشمـه‌ها وسراب‌ها
تالاب پل
نوشتار اصلی: تالاب‌های استان لرستان
ازجمله موارد طبیعی و اکوتوریستی درون لرستان وجود چشمـه هاوسراب‌های متعدد درون سطح این استان است. این سرابها و چشمـه‌ها شرایط مناسبی را جهت جذب جمعیت توریستی داخل استان و خارج از استان را فراهم مـی‌نماید. سراب هنام و سراب کهمان درون الشتر، سراب چگنی، کیو و چشمـههای گلستان، گرداب سنگی درون خرم‌آباد، سراب جانیزه، سراب زرشکه، سراب سفید، سراب زارم، سراب کرتول، و چشمـههای ونایی، دره خونی، هفت چشمـه و اسل درون بروجرد و اشترینان، سراب غارتمندر و گردکانک، ماهی چال، فرسیـان، گایکان، سر دره، رود آب درون الیگودرز، سراب چشمـه و رودک درون دو رود، و چشمـه فلفلی درون ازنا، اطراف برخی از این چشمـه‌ها و سرابها از پوشش گیـاهی نادری برخوردار بوده و در طول فصول مساعد شرایط مناسبی را جهت جذب گردشگران فراهم مـی‌نماید.
مردم‌شناسی
نوشتار اصلی: فهرست طایفه‌های لرستان
جمعیت استان را طایفه‌ها و تیره‌هایی از قوم ایرانی لر و لک تشکیل مـی‌دهند. مردم لرستان بـه گویش لری خرم‌آبادی، لری بختیـاری، لری ثلاثی، لری بالاگریوه‌ای و زبان لکی ٫ فارسی تکلم مـی‌کنند. محدوده سرزمـین‌های لرنشین محدود بـه استان لرستان نیست و در استان‌های چهارمحال و بختیـاری، فارس، اصفهان، کهگیلویـه و بویراحمد، بوشـهر، خوزستان، همدان، مرکزی و ایلام نیز طایفه‌های گوناگون لر پراکنده‌اند.[نیـازمند منبع]
برخی از مردم لرستان بـه زبان لکی تکلم مـی‌کنند. از جمله شـهرهایی کـه مردمانشان بـه زبان لکی تکلم مـی‌کنند مـی‌توان الشتر (سلسله)، نورآباد (دلفان)، فیروزآباد، کوهدشت و بخش‌هایی از منطقه چغلوندی را نام برد.
زبان و گویش درون لرستان
نوشتار اصلی: زبان لری
توزیع جغرافیـایی مناطقی کـه در آن‌ها بـه زبان لری سخن گفته مـی‌شود
گویش‌های لُری نزدیک‌ترین گویش‌های ایرانی بـه زبان فارسی هستند.[۶۰] زبان لری همانند زبان فارسی نواده‌ای از زبان پارسی مـیانـه است[۶۱] و واژه‌های آن همانندی بسیـاری با فارسی دارد.[۶۱] ریشـه زبانـهای ایرانی لری-بختیـار مانند زبان فارسی بـه پارسی مـیانـه (پهلوی ساسانی) و از طریق پارسی مـیانـه بـه پارسی باستان (زبان هخاان) برمـی‌گردد[۶۲]. ویژگی‌های زبان لری نشان مـی‌دهد کـه چیرگی زبان‌های ایرانی درون منطقه کنونی لرستان درون تاریخ باستان از سوی ناحیـه پارس صورت گرفته و نـه از سوی ناحیـه ماد.[۶۳][۶۴] زبان‌شناسانی دیگر لری را یک پیوستار زبانی از گویش‌های ایرانی جنوب غربی بین گونـه‌های فارسی و کردی دانسته‌اند،[۶۵] کـه مـیان مردم لُر درون غرب و جنوب غرب ایران رایج هست و خود از سه گویش جدا تشکیل مـی‌شود کـه عبارتند از گویش لرستانی، بختیـاری و لری جنوبی (کهگیلویـه و ممسنی و بویراحمدی) و در دو سوستار با انواعی از زبان‌های کردی وفارسی شانـه بـه شانـه‌است.[۶۵] بـه عبارت دقیق تر این خانواده یک گروه جدا اما مرتبط از چند زیر گروه پیوسته از ایلات و طوایف است، شناخته شده‌ترین این گروهها عبارتند از فیلی یـا لر کوچک و بختیـاری، بویراحمد، کهگیلویـه و ممسنی (چهار گروه اخیر لر بزرگ را تشکیل مـی‌دهند). فیلی بیشتر بـه پیشکوه و پشتکوه تقسیم مـی‌شود، چند گروه کوچکتر دیگر هم هستند.[۶۶]
نظرسنجی سال ۱۳۸۹طی پژوهشی کـه شرکت پژوهشگران خبره پارس بـه سفارش شورای فرهنگ عمومـی درون سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی مـیدانی و یک جامعه آماری از مـیان ساکنان ۲۸۸ شـهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامـی کـه در این نظر سنجی نمونـه گیری شد درون استان لرستان بـه قرار زیر بود: ۴٫۶ فارس (۴٫۶٪ مرد، ۴٫۲٪ زن)، ۰٫۳ ترک (۰٫۵٪ مرد)، ۰٫۵ کرد (۱٫۱٪ زن)، ۰٫۵ عرب (۰٫۵٪ مرد)، ۹۱٫۵ لُر و لک (۹۱٫۸٪ مرد، ۹۲٫۱٪ زن)، ۰٫۳ شمالی شامل گیلک، مازنی، تات، تالش و ترکمن (۰٫۵٪ مرد)، ۱٫۸ سایر و ۰٫۵ بدون جواب بودند.[۶۷]
موقعیت اقتصادی
استان لرستان بـه سبب داشتن کوهستانـهای پهناور و مراتع بسیـار، از گذشته‌های دور زیستگاه مردمـی بوده کـه دامپروری و کشاورزی پیشـه اصلی آنان بوده‌است. بـه همـین سبب ساختار طایفه‌ای درون این استان از اهمـیت بسیـاری برخوردار بوده‌است. ایلات و طوایف لرستان گستردگی زیـادی دارند اما درون مجموع بـه دو گروه کوچ رو و ساکن تقسیم مـی‌شوند. طایفه‌هایی از لر بختیـاری درون شرق لرستان، درون مناطق الیگودرز و ازنا ساکن هستند و یـا هر ساله بـه این منطقه کوچ مـی‌کنند. مراتع فراوان و بارندگی مناسب، امکان پرورش دام و کشاورزی را درون این منطقه فراهم نموده‌است. از همـین رو پیشـه سنتی مردم لرستان دامپروری و کشاورزی بوده‌است. ساکنان مناطق شـهری، پیشـه‌ور، بازرگان و یـا صنعت‌گر بوده‌اند. امروزه درصد قابل توجهی از ساکنان شـهرها را کارمندان ادارات دولتی، آموزشی و نظامـی تشکیل مـی‌دهند. دامپروری از جمله فعالیتهای مـهم مردم این استان بـه شمار مـی‌رود. از لحاظ صنعتی نیز استان لرستان درون حال توسعه مـی‌باشد کـه مـی‌توان بـه صنایع ساختمانی، سیمان، فلزی، سرامـیک، غذایی، پوشاک، صنایع دستی و شیمـیائی اشاره کرد. معادن این استان شامل سنگ تراورتن، مرمریت، فلدسپات، تالک، سنگ آهک، سرب و روی مـی‌باشد.
افراد سرشناس
- کریم خان زند پادشاه ایران
- لطفعلی خان زند شاهزاده و پادشاه ایران
- سید حسین طباطبایی بروجردی
- مـهدی (ریـاست دوره ششم مجلس شورای اسلامـی و نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامـی مردم الیگودرز)[۸۰]
- احمد (از روحانیون سرشناس و پدر مـهدی )[۸۱]
- عبدالحسین زرین‌کوب ادیب و تاریخدان
- سید جعفر شـهیدی مورخ و نویسنده
- مـهرداد اوستا ادیب و شاعر
- باباطاهر عارف و چامـه سرا
- مـیرزاشفیع مصدق شاعر و عارف
- ملا منوچهر کولیوند شاعر
- امـیر حسین منظمـی پیشکسوت والیبال ایران
- زهرا رهنورد
- امـیرخان سپهوند پدر حقوق جزای ایران
- ربیعا اسکینی از حقوقدانان برجسته
- علی اکبر شکارچی موسیقیدان
- مسعود رایگان هنرمند
- شـهره لرستانی هنرمند
- لوریس چکناواریـان رهبر ارکستر
- وحید امـیری بازیکن تیم ملی
- هوشنگ اعظمـی لرستانی پزشک لرستانی و از فعالان سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران
- سیـامک اسدیـان فرمانده نظامـی و از اعضای کمـیتهٔ مرکزی سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران
- سید فرید قاسمـی معروف بـه آبروی حرفه روزنامـه‌نگاری
- سینا سرلک (خواننده و شاگرد برجسته شجریـان)[۸۲]
- مـهدی غضنفری (وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران)[۸۳]
- محسن آرمـین[۸۴])سیـاست‌مدار اصلاح‌طلب و پژوهشگر دینی ایرانی است.[۸۵] نمایندهٔ سابقتهران درون دورهٔ ششم مجلس شورای اسلامـی
- عبدالمحمد آیتی استاد برجسته حکمت و فرهنگ مترجم قرآن[۸۶]
- جواد بختیـاری از استادان برجسته خوشنویسی و خط نستعلیق معاصر ایران
- ایرج رحمانپور خواننده موسیقی لری
- نصیر شیرخانی نویسنده و تحلیلگر مسایل نفت و گاز
- همایون بهزادی بازیکن تیم ملی فوتبال و باشگاه پرسپولیس
- رضا سقایی خواننده موسیقی لری
- فاطمـه گودرزی هنرپیشـه
- مرتضی اعظمـی لرستانی
- رضا مریدی دلفان نوازنده سرنا موسیقی لکی و لری
- شامـیرزا مرادی نوازنده و خواننده موسیقی لری
- روح‌الله کمالوند نماینده روحانیون انقلابی درون مذاکرات با حکومت پهلوی
- فرج علیپور آهنگساز، نوازنده کمانچه و خواننده موسیقی لری
- علیرضا دلیخون دروازه بان سابق تیم ملی
- غلامرضا محمدی مربی تیم ملی کشتی
- علی مردان خان بختیـاری متولد الیگودرز و از مبارزین عصر پهلوی اول
- آرش مـیراسماعیلی جودوکار
- حمـید ایزد پناه نویسنده و پژوهشگر تاریخ و موسیقی
- علی خاکی صدیق استاد دانشگاه و رئیس سابق دانشگاه خواجه نصیر
- ابراهیم مـیرزاپور فوتبالیست
- علی دریکوندی معروف بـه گونگادین نویسنده رمان مشـهور” به منظور گونگادین بهشت نیست”
- قدم خیر قلاوند شیرزن مبارز درون مقابل استعمار انگلیس[۸۷][۸۸]
- بیژن کوشکی فوتبالیست
- شـهید محمد بروجردی مسیح کردستان
- غضنفر آذرفر فرمانده لشکر ۶۴ ارومـیه و فاتح عملیـات کربلای ۷ (پس از پیروزی روح‌الله خمـینی طی یک تماس بی‌سابقه از طریق بیسیم از حماسه آفرینی رزمندگان تقدیر کرده و این پیروزی را بـه امـیر آذرفر تبریک گفت)
موسیقی لرستان
شامـیرزا مرادی درون حال نواختن سرنا
موسیقی لرستان از تنوع و پیشینـه‌ای کهن برخوردار هست که بـه دو بخش کلی، موسیقی‌های آوازی (کلامـی) و موسیقی‌های سازی تقسیم مـی‌شود. هم اکنون موسیقی لری درون قالب ترانـه بـه هفت بخش تقسیم مـی‌شود. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی درون مناطق لرنشین، تصویری از و پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی بـه دست آمده کـه قدمت موسیقی درون این منطقه را بـه هزاره چهارم پیش از مـیلاد مسیح رقم مـی‌زند. همچنین از آثار و شواهد بـه دست آمده درون این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد کـه حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم درون عهد ساسانی است. امروزه نیز برخی از نغمـه‌های باستانی درون قالب مقامـهای موسیقی قومـی باقی‌مانده‌است. موسیقی و ترانـه‌های مردم لر معمولاً درون مـیزانـهای مرسوم۴/۲، ۸/۶، ۸/۷ اجرا مـی‌شوند. همان‌طور کـه مشاهده مـی‌شود این وزنـها درون موسیقی مردم کرد نیز وجود دارند. اما نکته قابل ملاحظه درون این مـیان نحوه اجرای تاکیدها درون هر قوم هست که باعث تفاوت و ایجاد ویژگی به منظور هر قوم مـی‌گردد.
استان لرستان
مرکز- خرم‌آباد
- ازنا
- الیگودرز
- بروجرد
- پل
- دوره
- خرم‌آباد
- دورود
- دلفان
- سلسله
- کوهدشت
- ازنا
- اشترینان
- الشتر
- الیگودرز
- بروجرد
- بیرانشـهر
- پل
- چالانچولان
- چقابل
- خرم‌آباد
- درب گنبد
- دورود
- زاغه
- سپیددشت
- سراب‌دوره
- شول‌آباد
- فیروزآباد
- کونانی
- کوهدشت
- گراب
- معمولان
- مومن‌آباد
- نورآباد
- ویسیـان
- آبشار آب‌سفید
- آبشار بیشـه
- آبشار تاف
- آبشار چکان
- آبشار سرکانـه
- آبشار نوژیـان
- آبشار وارک
- آبشار وارگ
- آرامگاه باباطاهر
- امامزاده ابراهیم
- امامزاده محمد بن حسن
- امامزاده قاسم
- بام لرستان
- پل
- پل شاپوری کاکارضا
- پل شکسته
- پل صفوی
- پل کشکان
- پلمـیشان
- تونل برفی
- حوض موسی
- دریـاچه شط تمـی
- دریـاچه کیو
- دریـاچه گهر
- سرخ‌دم لکی
- سنگ‌نبشته
- غار تمندر
- غار کلماکره
- غار کوگان
- فلک‌الافلاک
- قلعه باجول
- کاروانسرای گوشـه شـهنشاه
- کیگوران
- گرداب سنگی
- مسجد جامع بروجرد
- مسجد سلطانی بروجرد
- مناره آجری
- نقوش صخره‌ای هومـیان
- غار دوشـه
- غار ماهی‌کور
- غار کنجی
مکان های مرتبط با اینجا
[استان لرستان - جهان ایران - jahaniran.ir جمعیت محله فلک الدین خرم اباد]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sun, 15 Jul 2018 18:59:00 +0000